Đenovski rukavci
Tematsko-žanrovski interesi kvantitativno najplodnijeg evropskog sineasta Michaela Winterbottoma čine se neiscrpnima. (Ne)žanrovski temelj njegova filmovanja jest drama, na koju kalemi triler (“Leptirov poljubac”), romansu (“S tobom ili bez tebe”), ratni film (“Dobrodošli u Sarajevo”), vestern (“Polaganje prava”), SF (“Kod 46”), muzičko-biografske (“24 Hour Party People”) i muzičko-erotske (“9 pjesama”) nadgradnje, a povremeno posegne i za adaptacijama književnih klasika iz prošlih stoljeća (“Tamno srce Jude” prema Thomasu Hardyju, “Tristram Shandy” prema Laurenceu Sterneu, a i spomenuti vestern “Polaganje prava” zapravo je slobodna prilagodba Hardyjeva “Gradonačelnika Casterbridgea”).
No, najveća je priznanja dobio za angažirane tzv. doku-drame bliskoistočnog backgrounda, “Na ovom svijetu” (Zlatni medvjed u Berlinu) i “Put za Guantanamo” (Srebrni medvjed za najbolju režiju), čiju snažnu kritičku intonaciji dijeli i dokumentarac “Doktrina šoka”, baziran na anti(neoliberalno)kapitalističkim postavkama Naomi Klein.
Realistička obiteljska drama
Bez obzira na to kojoj se žanrovskoj i tematskoj struji priklonio, Winterbottomov pristup uvijek karakterizira dobro utaban realističko-dokumentaristički trag ili barem dekonstrukcijska igra fiktivnog i realnog, kao u spomenutom pokušaju kongenijalne adaptacije Sterneova “Tristrama Shandyja”. Realizam, životnost, odnosno težnja za autentičnim oslikavanjem egzistencije esencija je i filma “Genova”, predpredzadnjeg Winterbottomova ostvarenja (iz 2008. godine), koji se u sklopu programa tzv. festivalskih filmova (Cinefest) prikazuje u zagrebačkom “Cinestaru”.
Poput “9 pjesama”, koje su stajale u stanovitom intertekstualnom suodnosu s Godardovim “Do posljednjeg daha”, i “Genova” nalazi svoj intertekstualni par, a to je kultni film Nicolasa Roega “Ne okreći se” (1973). U oba filma engleska obitelj (kod Roega bračni par, kod Winterbottoma otac s dvije maloljetne kćeri) dolazi u Italiju, u primorske gradove slavne tradicije i uskih dezorijentirajućih uli(či)ca (kod Roega u Veneciju, kod Winterbottoma u Genovu), u oba filma prije preseljenja poginuli član obitelji (kod Roega kćerkica, kod Winterbottoma supruga i majka), čija je pogibija prikazana u otvarajućim sekvencama, počinje se nekim protagonistima javljati kao, pojednostavljeno rečeno, duh. Međutim, dok je “Ne okreći se” film koji je žanrovski (relativno) lako odrediti kao tzv. psihološki triler s elementima fantastičnog horora, a sve u art preljevu, “Genova” je realistička obiteljska drama s metafizičkim natruhama, gdje elementi triler-horora ne zadobivaju intenzitet dostatan da ih se kao iole ravnopravne prikači temeljnom (ne)žanrovskom određenju drame. Ili drugačije rečeno, “Genova” jest drama prožeta trilernim, ali reklo bi se ne i tzv. triler-drama, hibrid koji otprilike ravnopravno spaja dva žanra. U tom je smislu bliža kultnom “Duhu košnice” Victora Ericea (zanimljivo, nastalom iste godine kad i “Ne okreći se”), gdje su protagonisti također dvije maloljetne sestre i otac, iako taj film ima sasvim različite interese.
No čemu sve to inzistiranje na žanrovskom određenju? Stoga što dio kritike i gledatelja očito nije shvatio bit Winterbottomova filma. Njegova dramaturška nefokusiranost, njegovi fabularni rukavci koji “ne stižu nigdje”, njegovo “blijedo” uvođenje (uznemirujuće) onostranog, nisu sami po sebi ništa problematično jer su u funkciji postizanja dojma realističnosti, života koji se odvija bez uobičajenih narativno-dramaturških intervencija, bez fiktivnog konstruiranja.
Površno o površnosti
Film jest tenzičan, ali njegova tenzičnost primarno i dominantno proizlazi iz odnosa starije sestre tinejdžerice posvećene erotskim (raz)otkrivanjima i mlađe pretpubertetskog uzrasta, kojoj majka silno nedostaje i koja osjeća grižnju savjesti zbog njezine pogibije; potom iz odnosa oca i kćeri te oca i njegove (engleske) prijateljice, po svemu sudeći mladalačke ljubavi koja se, usprkos mogućim prijateljičinim nadanjima, neće obnoviti jer na oca je oko bacila njegova (talijanska) studentica. Sve te tenzije one su koje valjda svatko može prepoznati iz vlastita životnog iskustva, a ekstraordinarnost djevojčičinih vizija poginule majke prije je iskaz dječje traume nego manifestacija nadnaravnog.
Stvarni problem filma leži drugdje: baveći se prijateljskim i erotskim vezama koje se iznimno lako stvaraju, ali su i iznimno površne, on upućuje na sebe sama – iznimno lako i dopadljivo oblikovana, “Genova” je istovremeno poprilično tanka i izgubila se negdje između suptilnosti i površnosti u prikazu potencijalno izuzetno intrigantne psihologije likova i njihovih odnosa. Pa ipak, riječ je o filmu vrijednom gledanja, jer i sama slutnja koju nudi, u sprezi s ritmom autentičnog življenja i dojmljivošću fizionomija i ambijenata, umjetnički je dragocjena.